De laatste eer

De uitvaart van haar stiefvader regelde en leidde sergeant-majoor Terese Kammelar (48) zelf. Er kwam geen uitvaartondernemer aan te pas. Het afscheid werd precies zoals zij en haar familie voor ogen hadden. Persoonlijk, emotioneel en betrokken. En dat viel op. Na de uitvaart werd Terese overweldigd door alle complimenten over hoe sterk ze er stond. Sindsdien volgt ze haar hart: ze deed een opleiding tot Uitvaartverzorger en startte haar eigen uitvaartonderneming.
 
Terese en haar stiefvader waren twee handen op één buik. Toen hij overleed, wist ze meteen hoe zij hem een laatste eer wilde bewijzen: door zijn uitvaart te regelen. Ook al had ze nog nooit eerder een afscheid op touw gezet. “Ik had sterk het gevoel dat ik dit wilde doen, eigenlijk was het zelfs vanzelfsprekend”, vertelt Terese. “Hoewel het emotioneel zwaar was, wilde ik het per se voor hem en mijn moeder doen. Het was ontzettend eng, zo’n stoer type ben ik niet. Ik heb voor de uitvaart nog staan overgeven van angst. Maar het ging helemaal zoals ik het wilde. Alleen toen ik tijdens het afscheid zijn laatste woorden uitsprak, had ik het even te kwaad.”

Groot was haar verbazing toen ze na de uitvaart uit allerlei hoeken complimenten kreeg. “Zelfs de medewerkers van het crematorium vertelden dat ze kippenvel kregen van de dienst.” Dat deed haar goed. Zo goed dat ze besloot om een opleiding tot Uitvaartverzorger te doen, naast haar werk als sergeant-majoor bij de Luchtmacht. “Voorheen wilde ik nooit wat met de dood te maken hebben, ik denk uit een soort zelfbescherming. Als uitgezonden militair zag ik de vlag immers al zo vaak halfstok hangen. Maar het afscheid van mijn stiefvader bracht wat bij me teweeg. Die betrokkenheid en verbondenheid die ik met het regelen van de uitvaart voelde, raakten me op een positieve manier. Dat gun ik anderen ook.”

Toegelaten worden op het meest intieme moment

“Of je nu een militaire ceremonie of een afscheid regelt; uiteindelijk komt het op hetzelfde neer”, zegt Terese nuchter. “Net zoals mensen van militairen verwachten dat ze het hoofd koel houden en weten wat ze doen, verwachten ze dat van uitvaartbegeleiders ook."

"De grote uitdaging bij een uitvaart is om het zo respectvol mogelijk te doen en aandacht te besteden aan de rouwverwerking van de nabestaanden. Ik besef dat ik het in één keer goed moet doen. Nabestaanden laten jou toe op een intiem moment in hun leven en vertrouwen erop dat jij het afscheid voor hen regelt. Dat is een eer en dat vertrouwen mag je niet beschamen. Er is geen ruimte voor fouten. Ze moeten blind op jou kunnen vertrouwen. Daarom vond ik het belangrijk om een opleiding te doen.”

Eenmaal aan de opleiding begonnen, vloog Terese door de lesstof heen. “Officieel stond er een jaar voor de opleiding, maar omdat ik mijn eigen tijd in kon delen, werkte ik flink door. Hoe meer ik las, hoe meer ik wilde leren. Daardoor rondde ik de studie in vier weken af. Ik leerde vooral dat een uitvaart verzorgen niet alleen om het regelen draait, maar ook om correcte verzorging van de overledene. Die studieinformatie hielp mij enorm. Ik merkte dat we bij het verzorgen van mijn stiefvader behoorlijk wat beginnersfouten hadden gemaakt. Het was daarom essentieel om de basics te leren. Hoe je een overledene gemakkelijk een jasje aantrekt bijvoorbeeld. Maar ook hoe je een pacemaker verwijdert. Dat zijn handelingen die er allemaal bij horen.”

 “Ik behandel elke uitvaart alsof hij voor mijn eigen dierbare is."

Na haar opleiding startte Terese haar eigen uitvaartonderneming: Papilionem. Dat is Latijn voor vlinder. “De naam heeft een mooie symboliek. De vlinder staat voor de transformatie die wij als mensen ook maken van leven naar dood. Veel culturen geloven bovendien dat vlinders de ziel van overledenen met zich meedragen.”

Iets wezenlijks voor een ander betekenen

Bij de uitvaarten die Terese begeleidt, ervaart ze dezelfde voldoening en drive als bij het afscheid van haar stiefvader. “Ik vind het een enorme eer om zo’n taak voor iemand te mogen vervullen. Als ik een uitvaart organiseer, dan doe ik dat met mijn hele hart en al mijn gevoel. Van het regelen van de formaliteiten tot het verzorgen van de overledene: ik behandel het afscheid alsof het voor een van mijn eigen dierbaren is.”

Een uitvaart en alle dagen eromheen zijn het begin van de rouwverwerking. Terese vindt het belangrijk om nabestaanden hierin te helpen. “Ik trek ze uit de regelstand en neem alle formaliteiten van ze over. Zo ontstaat er bij hen ruimte om te rouwen. Tijdens de dagen voor de uitvaart betrek ik hen zoveel mogelijk bij het proces. Ik probeer iedereen een rol te geven die bij hem of haar past. Dat helpt bij het verwerken. Ik vind het belangrijk dat een uitvaart volledig wordt zoals zij het willen en niet zoals ze denken dat het hoort. Het is daarom belangrijk om goed te luisteren. Toen de eigenaar van een motorzaak overleed, vroeg ik zijn monteurs bijvoorbeeld om de zaak te poetsen en op te ruimen. Dan kon hij opgebaard worden tussen zijn geliefde motoren. Het is fijn om zoiets voor een ander te kunnen doen.”

De erkenning en waardering die ze verdienen

Inmiddels startte Terese nóg een opleiding bij NHA: psychologie. “Een mooie aanvulling voor zowel mijn eigen onderneming als mijn werk bij defensie. Bij defensie ben ik niet alleen militair, maar ook trauma-risicomanager, waarbij het belangrijk is om trauma’s vroeg te signaleren. Voor mijn werk als uitvaartverzorger komt de opleiding van pas bij het
begeleiden in de rouwverwerking. Soms voelen mensen zich bijvoorbeeld schuldig, omdat ze sinds een overlijden nog niet hebben gehuild om het verlies. Door de opleiding psychologie kan ik emoties beter verklaren en nabestaanden daardoor beter helpen. Iedereen gaat er op een andere manier mee om. Dat helpt.”

Daarnaast ziet Terese mogelijkheden om haar werk bij defensie te combineren met haar werk als uitvaartverzorger. Het lijkt haar mooi om wat te kunnen betekenen voor oud-collega’s van defensie. “Voor actieve militairen hebben we van alles geregeld. Maar wanneer mensen die ooit hebben gediend voor onze vrijheid overlijden, hebben ze ook recht op erkenning en waardering. Ook al is het twintig jaar terug. Daarom wil ik me specialiseren in uitvaarten met een militair randje. Met een Nederlandse vlag over de kist, dragers van defensie en het signaal taptoe. Dat verdienen ze.”